Geregelde bezoekers van klassiekerbeurzen en musea hebben daar wellicht een keer de autosculpturen van Stanley Wanlass gezien. Hij een internationaal bekende Amerikaanse beeldhouwer, ontwerper en schilder. Zijn bronzen autosculpturen weerspiegelen zijn liefde voor de auto en zijn gewilde verzamelaarsobjecten geworden. Hij is ook bekend door zijn heroïsche monumenten in Amerika. Zijn sculpturen staan in de meest prestigieuze musea en privécollecties over de hele wereld. Het Louwman museum in Den Haag stelt er enige tentoon, maar ook de Metropole Collectie in Druten heeft er een paar.
‘Hij heeft zelfs een aerodynamische voorruit voor de vintage ’32 Ford hot rod ontworpen, en heeft die gepatenteerd’
Stanley Glen Wanlass werd in april 1941 geboren in het dorpje American-Fork dicht bij Salt Lake City (Utah). Hij heeft altijd een passie voor auto’s gehad, als kind maakte hij ze al uit stukken zeep. Op 14-jarige leeftijd hielp hij zijn vader die een klein Gas & Oil Service Station had met het aftanken van auto’s en wassen van de ruiten – in de vijftiger jaren kreeg je nog echte service aangeboden tijdens het tanken.
Als jonge liefhebber van hot rods kocht hij twee Fords uit 1932 die hij zelf in de garage van zijn vader heeft gerestaureerd, en waarmee hij aan shows en races deelnam. Deze Fords heeft hij nog steeds in zijn bezit, en hij heeft er diverse bronzen sculpturen van gemaakt. Hij heeft zelfs een aerodynamische voorruit voor de vintage ’32 Ford hot rod ontworpen, en heeft die zelfs gepatenteerd. Het idee van de neerklapbare voorruit heeft hij wellicht een beetje van de MG’s uit die periode afgekeken, want hij heeft ook een MG TC in zijn collectie gehad. Stanley’s voorruit is wel iets gebogen en het verchroomde frame is meer gestileerd.
Het was in de periode kort na de oorlog bijna onmogelijk om als kunstenaar de kost te verdienen, en al helemaal niet met sculpturen van auto’s. Stanley Wanlass is toen aan de universiteit geneeskunde gaan studeren, gevolgd door een studie kunst, filosofie, literatuur en muziek. Het werk als creatief kunstenaar trok hem veel echter meer aan, en in zijn vrije tijd werkte hij daar nog steeds aan door. Na zijn studietijd heeft hij als Professor Emeritus les gegeven aan tal van universiteiten in de Verenigde Staten, Canada en ook Europa, onder meer in Frankrijk aan de European Art Academy in Parijs en de Université de Grenoble. Hij is tevens president van een ontwerpstudio in Oregon, ‘The Renaissance Inc’. Een van zijn uitspraken is dat de auto de enige echt nieuwe belangrijke kunstvorm van de 20e eeuw is. Duizenden jaren lang heeft de mens op paard en wagen vertrouwd voor zijn transport, maar na de komst van de automobiel is een wereldrevolutie op gang gekomen.
Stanley Wanlass is vooral bekend om zijn ultra-gedetailleerde werkwijze in brons. Hij werkt graag met het lost-wax proces, dat biedt de mogelijkheid om meerdere kopieën in brons te gieten. Ook beschildert hij af en toe zijn bronzen sculpturen, die meestal in kleine oplages gemaakt worden. Zijn idee is altijd om zijn series qua aantal kleiner te maken dan de verwachte vraag, dat om de belegger te schermen.
Goedkoop zijn Stanley’s sculpturen niet, meestal bedragen de prijzen enkele tienduizenden dollars, met uitschieters naar ver boven de honderdduizend dollar. Een van zijn sculpturen is zelfs bij een Amerikaanse president in het Witte Huis beland. Wanlass maakte in 1988 een groot beeld van een klassieke auto – Santa’s Toy – met daarin een kerstman, aangevuld met vele cadeautjes. Hij werd vervolgens door de ‘officiële kerstman’ van het Witte Huis opgebeld, die meldde dat president Reagan om het beeld had gevraagd. Dat haalde natuurlijk Amerikaanse TV en vele kerstmannen en autoverzamelaars hebben daarna om een kopie van het beeld gevraagd. Wanlass heeft toen 88 stuks vervaardigd, zijn grootste serie ooit. Een aantal exemplaren zou nog beschikbaar zijn, a raison van $ 87.500.
De verzameling klassieke auto’s die Wanlass in de loop der jaren heeft aangeschaft is indrukwekkend. Toen ik hem om informatie vroeg over zijn collectie ontstond is een heel prettig contact ontstaan hij heeft me wel vijf brieven en foto’s toegestuurd. Op een daarvan staat zijn zwarte MG TC, en hij omschrijft als een British sportscar met een ‘perfecte klassieke vormgeving’. Deze MG heeft kort na tweede wereldoorlog het Amerikaanse straatbeeld fors veranderd, toen reden er vrijwel alleen maar grote auto’s met V8’s rond. Stanley zegt er nog steeds spijt van te hebben dat hij de MG ingeruild heeft op een andere klassieker. Maar ja, zijn verzameling in Salt Lake City verandert geregeld van samenstelling en je kunt niet al je auto’s in bezit houden.
Het zou iets te veel worden om hier en nu alle dertig klassieke auto’s op te noemen die hij in de loop der jaren in zijn garages had staan. Maar een aantal stuk geeft in elk geval en al een goede indruk van zijn voorkeuren: een Alvis Brooklands racer uit 1922 en een prachtige Alfa Romeo 6C uit 1932, twee Auburn Boat Tail Speedsters uit ‘32 en ‘33. Hij heeft ook jongere klassiekers zoals een Shelby Mustang en een Lamborghini 350 GT, een Jaguar XKE uit 1967, een Iso Grifo, een Ferrari Testarossa en een Ford GT40. Dat Stanley Wanlass een autoliefhebber pur sang is, is daarmee wel bewezen. Hij heeft ook nog een originele Bugatti uit 1927, deze staat het gehele jaar door in zijn woonkamer. Zijn vrouw Joy ziet hem als decoratie, en tijdens de kerstdagen wordt de Bugatti versierd en worden er cadeautjes ingelegd voor hun kinderen en kleinkinderen.
De detaillering van zijn autosculpturen is verbluffend, hij maakt er echt een studie van gemaakt door eerst speelgoedauto’s en modellen te kopen. Dan kan hij de auto in kwestie zien en voelen om hem daarna in klei na te boetseren. Verdergaande details haalt hij uit autoboeken waarvan hij er meer dan 5000 in zijn bibliotheek heeft staan.
Soms verandert hij de vormgeving aan zijn automodellen door ze iets langer of minder breed te maken. Ook wijzigt hij soms de vorm en stand van de wielen een beetje, zodat het lijkt alsof de auto vanuit een hoek op je af komt rijden. Zelfs de windstromen rondom de auto weet hij goed weer te geven, zijn sculpturen zijn altijd in beweging en bemand met een of meerdere personen.
De gezichten van die personen zijn dikwijls ook realistisch weergegeven. Zo maakte hij in 1991 een sculptuur van de Porsche 550 Spider ‘Little Bastard’ waarin James Dean in 1955 dodelijk verongelukte. Al op meters afstand is het gezicht van James Dean duidelijk herkenbaar, compleet met zonnebril, sigaret in de mond en flesje bier in de hand.
Zijn favoriete autosculptuur is het stuk ‘Pur Sang’ dat de schoonheid vrouwen en klassieke auto’s symboliseert. Het beeld ‘New York-Paris’ staat bij hem op nummer een als het om historische waarde gaat. Buiten autosculpturen heeft Wanlass ook diverse historische monumenten gemaakt. Zijn grote Lewis en Clark monumenten beelden de twee Amerikaanse ontdekkingsreizigers uit die in 1803 een expeditie van oost naar west Amerika leidden, door indianengebied. Ook zijn prachtige beeld in de haven van Astoria – ter nagedachtenis aan vermiste zeevaarders – is beroemd.
Stanley Wanlass is inmiddels 81 jaar oud, en zijn ogen zijn niet meer zo goed, maar hij is nog steeds jong van geest en creatief. Volgens hem heeft hij nog 150 jaar nodig om alles af te maken dat hij nog van plan is.
‘Na een lange linkerbocht zag hij op een gegeven moment een motorblok en een versnellingsbak liggen, en aan de andere kant van de weg lagen de restanten van een Ferrari, over een afstand van ruim 600 meter verdeeld.’
In 2006 had Wanlass zich ingeschreven voor een driedaagse rally door de Amerikaanse staat Utah. Hij reed toen met zijn Ford GT40 mee in de eerste ‘Utah Fast Pass’. Dat is een evenement voor supercars uit de gehele wereld het inschrijfgeld $ 5000,- per auto, de opbrengst gaat geheel naar goede doelen. Een daarvan is een hulpfonds voor de families van politieagenten die in diensttijd zijn omgekomen. Daarom werd deze rally door tientallen politieauto’s en motoren begeleid. Ook was er een deal met de politie dat elke deelnemer een bekeuring zou krijgen voor een snelheidsovertreding. Met een lach op het gezicht zouden deze betaald worden want ook die opbrengst was bestemd voor een goed doel.
Er reden in dat jaar meer dan 40 superauto’s mee van merken zoals Ferrari, Lamborghini, Zonda, Lister, Viper, Cobra en Ford GT40. De eerste dag werd gestart op het Miller Motorsports Track, een circuit in de buurt van Milford. Alle deelnemers mochten daar met hun kostbare auto’s te keer gaan. De volgende dag werd besteed aan een 1000 mijl lange rit door het Red-Rock-Land in de staat Utah. Onderweg stopte de caravaan in kleinere steden om te lunchen en geld te schenken aan maatschappelijke projecten. Stanley Wanlass had vooraf een schilderij gemaakt met de naam ‘Red Hot’, met als onderwerpen zijn auto en de Ferrari Enzo van een vriend in Monument Valley. Dit schilderij zou achteraf geveild worden voor het goede doel.
Op de laatste dag van dit evenement werd door de Highway Patrol een desolaat stuk weg van 22 kilometer tussen Milford en Delta afgesloten. Daar mochten alle deelnemers het gaspedaal volledig intrappen. Een vriend van Wanlass, Richard Losee, reed die morgen in zijn rode Ferrari Enzo voor hem uit. Ook Losee wilde daar nog een keer de topsnelheid van zijn Enzo testen. Op een gegeven moment ging de snelheid ver boven de 300 km/h en Wanlass moest afhaken, hij kon hem niet bijhouden. Na een lange linkerbocht zag hij op een gegeven moment een motorblok en een versnellingsbak liggen, en aan de andere kant van de weg lagen de restanten van een Ferrari, over een afstand van ruim 600 meter verdeeld. Richard Losee had zware verwondingen maar heeft het ongeval overleefd door de sterke monocoque constructie van de Enzo. Hij is met een helikopter naar het hospitaal veroverd en heeft daar ruim een jaar lang moeten revalideren.
Losee zei later in een interview dat een hobbel in het wegdek er oorzaak van was dat zijn Ferrari contact met het wegdek verloor los en er naast terecht kwam. Bij de volgende afleveringen van de ‘Utah Fast Pass’ maakte deze snelheidstest op de openbare weg geen deel meer uit van het programma.
Na zijn revalidatie heeft Losee zijn actieve leven weer opgepakt. Hij is de zeer succesvolle eigenaar van ‘The Cirque Lodge Foundation’, een groot en luxe revalidatiecentrum in Orem, voor drugs- en alcoholverslaafden. Zijn Enzo was uiteraard total-loss maar Richard Losee besloot achttien maanden na het ongeval om de Ferrari te laten herrijzen met hulp van de fabriek. Het heeft in totaal vier jaar en meer dan een miljoen dollar gekost om de Ebnzo te herstellen. Losee heeft zelfs twee turbo’s op de V12 laten monteren plus een extra roll-bar voor extra veiligheid. Het aantal paardenkrachten was naar 850 pk opgevoerd en Losee is zich gaan voorbereiden op een snelheidsrecord op de zoutvlaktes van Bonneville. Op 6 oktober 2010 reed hij tijdens de World Finals een wereldrecord van 237,871 miles per hour (383 km/h) voor de C-klasse tot 360 cubic inches. Dit was tevens de hoogste snelheid ooit met een Ferrari Enzo gemeten.
Toen Richard Losee en Stanley Wanlass elkaar in 2022 weer ontmoetten, besloten ze dat er een beeld moest komen van die gebeurtenis. Het idee is toen ontstaan om een metafoor te maken: een Enzo die uit zijn eigen as herrijst. Dat als voorbeeld voor mensen die proberen van hun verslaving af te komen. Het bronzen beeld, dat de naam ‘From It’s Own Ashes’ draagt’, is eind november onthuld bij de dealer van Ferrari in Salt Lake City. De recordsnelheid die de Ferrari reed is in het sculptuur verwerkt als nummerplaat.
Veel van de sculpturen en schilderijen die Stanley maakte zijn te zien op zijn website StanleyWanlass.com.
TEKST Stanley Daamen
