Een underdog, nog steeds zo’n buitenbeentje als een halve eeuw geleden
Bij oude Italiaanse auto’s is de grens tussen plezier en pijn altijd vaag. Ze staan vaak garant voor ontelbare hoogtepunten en plezier, maar bezorgen je net zo gemakkelijk onnoemelijk veel hoofdpijn. Bij de Lancia Gamma heeft de weegschaal nooit in zijn voordeel uitgeslagen. De Italianen hebben altijd moeite gehad om in het buitenland grotere, luxe modellen te verkopen en de Gamma werd al snel omringd door verhalen over geknapte distributieriemen en terminale corrosie. Zelfs de meest toegewijde fans uiten zich terughoudend.
Toch is de Gamma Berlina aantrekkelijk als klassieker en biedt positieve eigenschappen die vaak over het hoofd worden gezien door degenen die de auto graag bespotten. De Gamma, die in 1976 op de markt kwam, begon zijn leven in de jaren zeventig als een gezamenlijke ontwikkeling van Citroën en Lancia, of beter gezegd, tussen hun moederbedrijven Michelin en Fiat. Het plan was om voor de Citroën CX motoren van Lancia te gebruiken in plaats van de aanvankelijk geplande rotatiemotor, en de Gamma zou van Citroën’s hydropneumatiek gebruik maken. Bovendien zouden beide auto’s elementen van dezelfde bodemplaat delen.
De spanningen tussen de Fransen en Italianen laaiden echter al snel op en aan de samenwerking kwam daarna een eind. Lancia ging alleen verder en sloeg, met gebrekkige financiële ruimte, een nieuwe weg in. Het is niet moeilijk om overeenkomsten te zien tussen de Gamma en een BMC Aerodynamica prototype van eind jaren ’60. Het ontwerp van de Gamma komt van Leonardo Fioravanti, die bij Pininfarina had bijgedragen aan dat zojuist genoemde concept. Hoewel het uiterlijk anders doet vermoeden, was de Berlina, net zoals de CX, een sedan.
De Gamma werd aangedreven door een platt e 2,5-liter viercilinder, gekoppeld aan een handgeschakelde vijfbak, die de voorwielen aandreef. Vroege testverslagen waren positief over de solide bouwkwaliteit, de rijeigenschappen en het algehele technische ontwerp.
De volledig onafhankelijke wielophanging was passend modern, met MacPherson veerpoten voor en dubbele langsarmen achter. Bekrachtigde schijfremmen rondom en stuurbekrachtiging completeerden het pakket. Bewezen was dat de motor een paar fikse ontwerpfouten had, maar hij was wel pittig en soepel, zeer licht (aluminium) én leverde bovendien behoorlijke prestaties. Met zijn 140 pk bereikte de Gamma vanuit stilstand in minder dan 10 seconden de 100 km/h en de topsnelheid bedroeg bijna 190 km/h. In de loop der jaren heeft het model een paar kleine facelifts ondergaan. Hij kreeg een nieuwe grille en vanaf 1981 een kleinere 2,0-liter motor als optie.
De verkoop viel tegen en er zijn uiteindelijk minder dan 15.000 Berlina’s gebouwd (in het Verenigd Koninkrijk werden meer Gamma Coupés verkocht). De auto was nooit het grote succes dat Lancia nodig had. De productie stopte in 1984, waarna de Gamma vervangen werd door de strakgesneden Lancia Thema, een veel succesvollere auto, maar – volgens velen – een minder pure Lancia. Zoals het altijd al was, is ook de Gamma een auto geworden voor mensen die zijn aparte techniek en vormgeving waarderen en een zwak hebben voor underdogs. Als je een van die mensen bent, is er nu hij zijn 60e verjaardag nadert alle reden om op zoek te gaan naar een overlevende en hem zelf te ervaren.
Matthew Hayward
KOOPADVIES
PRIJZEN
Omdat er zo weinig Gamma’s over zijn is het best lastig om een goede te vinden. Classic Car Auctions verkocht in 2021 een als-nieuwe auto met slechts 79 mijl op de teller, waar bovendien 600 uur arbeid in was gestopt, voor £ 21.000. Dit geeft een indicatie van de top van de (Britse) markt voor deze auto’s. In Europa beginnen de prijzen voor slechte exemplaren rond de € 1000, met de middenmoot rond de € 5000 en als hoogste aanbieding een prachtige 2.0 versie met 98.000 kilometer ervaring voor € 12.500. Het aantal aangeboden Coupés is vele malen groter dan dat van de Berlina’s.
OPLETTEN
Met gezonde spot heeft Jeremy Clarkson de reputatie van Lancia op het gebied van corrosie aangestipt en hoewel die grap versleten is, blijft het een welverdiende berisping. Controleer de integriteit van de dorpels, wielkasten en alle voor de hand liggende structurele gebieden. Alle kleine luchtbelletjes of onbetrouwbaar uitziende lakreparaties moeten goed worden onderzocht. Op punten waar sierlijsten vastzitten aan de carrosserie kan een hotspot van ellende te vinden zijn, dus het is verstandig om de zaak grondig te bekijken. De kans is groot dat eerdere reparaties uitgevoerd zijn met een beperkt budget.
Een andere oude klacht over de Gamma is dat de distributie riemen nogal eens willen knappen als de motor koud is en de wielen helemaal naar links of rechts zijn gedraaid. Helaas is het een echt probleem en de beste manier om risico’s te minimaliseren is de distributieriem tijdig te vervangen: het advies varieert, maar denk aan elke 20.000 kilometer of om de twee jaar om veilig te zijn.
De motoren kunnen lang meegaan als ze goed worden onderhouden. Veel motoren hadden problemen met versleten nokkenassen, maar de meeste zijn nu waarschijnlijk al eens aangepakt. De originele automatische transmissie was zwak en veel auto’s zijn omgebouwd naar de bulletproof handgeschakelde vijfbak.
