Ik waardeer Pebble Beach maar ik ben dol op de Woodward Dream Cruise in Detroit. Die heeft plaats in hetzelfde weekend en die houd je, net zoals Pebble, een hele week bezig – en alles is gratis. Over een lengte van 50 kilometer zie je langs Woodward Boulevard alleen maar mensen die met grillapparatuur in de weer zijn en je gratis bratwurst aanbieden als je in iets interessants rijdt. Het grote verschil is dat je op autoshows in Californië een half dozijn mannen ontmoet met elk meer dan honderd auto’s. Als je naar Woodward gaat, ontmoet je honderden mannen met elk maar één auto.
De laatste Cruise had een speciale betekenis voor mij. In 1964 nam mijn vader me mee naar de wereldtentoonstelling op Long Island om de Chrysler Turbine te zien. Mensen stonden versteld toen ze het geluid van een straalmotor hoorden terwijl hij zijn rondjes reed – het leek alsof ze de toekomst langs zagen rijden. De motor draaide stationair al 22.000 toeren per minuut! Chrysler liet het publiek aan het Research & Development- traject bijdragen door de auto’s uit te lenen. Ze bouwden 55 stuks en 209 Amerikanen kregen de auto elk twee maanden mee en moesten een dagboek met hun ervaringen bijhouden. Helaas, emissie- eisen en de hoge productiekosten van de turbines hebben het project na een paar jaar de das omgedaan.
Omdat de auto’s niet verkocht konden worden en musea ze niet wilden hebben, sloopte Chrysler ze allemaal, op negen stuks na. Toen het bedrijf een jaar of 45 later op een bankroet afstevende en mogelijk activa wilde verkopen, heb ik een paar bankiers opgespoord en verteld dat ik een van de turbine auto’s wilde kopen die in het museum stonden. “Ze hebben er drie, waarom verkopen ze er dan niet eentje?”, vroeg ik.
‘Een turbine is veel complexer dan een zuigermotor’
De auto was niet perfect, maar ik reed er overal mee naartoe. En hij veroorzaakte net zoveel opwinding als toen hij nieuw was. En toen sloeg het noodlot toe op de 201 bij Los Angeles. Deze motoren hebben een werktemperatuur van zo’n 1300-1500 graden Fahrenheit. Ik zag 2000 op de meter. Ik draaide snel de sleutel om, maar de hele motor was al gesmolten. Er waren niet alleen geen reserveonderdelen, er was ook geen Chrysler meer om te helpen. Ik spoorde een man op, genaamd Steve Lehto. Hij had een boek geschreven over de turbineauto. Zijn broer Rick werkte voor Williams International, een bedrijf in Detroit dat turbines voor vliegtuigen bouwde. Gregg Williams heeft daar de touwtjes in handen en is de zoon van de oprichter, Dr. Sam Williams. Deze heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van de turbine auto. Gregg heeft geholpen door 60 ingenieurs op te sporen, allemaal ouder dan 80, die in het oorspronkelijke team hebben gewerkt. Hij gaf ze een keurig kantoor bij Williams en ter ere van zijn vader zijn ze daar een nieuwe motor gaan bouwen. Ze schonken me heel gul al hun tijd en ik heb alleen maar de materialen hoeven te betalen.
Toen Chrysler het project stopte, kregen de ingenieurs de opdracht om alle blauwdrukken en tekeningen te vernietigen. Dat konden ze natuurlijk niet. De meeste hebben alle papieren mee naar huis genomen. Het niveau van het werk dat dit team toen heeft geleverd, is verbijsterend, niet alleen het vervaardigen van de onderdelen, maar ook het maken van de benodigde gereedschappen.
Een turbinemotor heeft minder bewegende onderdelen dan een verbrandingsmotor – maar is oneindig veel complexer. Straalmotoren zijn zo duur vanwege de materialen van luchtvaartkwaliteit welke bestand zijn tegen temperaturen van 1600 graden Fahrenheit. Een heel slimme metallurg – Dr. Roy – heeft voor mijn auto een legering uitgevonden die beter was dan die van Chrysler maar niet van vliegtuigkwaliteit was. Zo hebben we de kosten laag gehouden.
De gigantische taak een nieuwe motor voor mijn auto te bouwen is volbracht door techneuten die in sommige gevallen al meer dan 30 jaar geleden met pensioen waren gegaan. We hebben voor de Woodward Dream Cruise gekozen om voor het eerst weer met de auto te rijden – hij was immers in Detroit ontwikkeld. Het is ook de enige plek waar ik niet hoef uit te leggen wat voor auto het is. Vrijwel iedereen die naar me toe kwam kende wel iemand die aan het ontwikkelingsprogramma had gewerkt. Zelfs Gregg Williams werd emotioneel omdat zijn vader er in zijn jeugd een mee naar huis had genomen voor een ritje. Dat is hij nooit vergeten. In de periode waarin de Chrysler Turbine is ontwikkeld, heerste een optimisme in Amerika – het ruimtevaartprogramma was net begonnen – dat we nu niet meer kennen. Toen een groot deel van de wereld nog in riksja’s en op fietsen zat, reden Amerikanen rond in straalauto’s met turbinemotoren.
Wat mij het meest trots maakt, is dat we een stukje geschiedenis hebben gered. Ik erger me soms aan de term ‘autoverzamelaar’, ik zie mezelf liever als iemand die een bijdrage levert aan onze hobby. Dat is precies wat er nu gebeurd is, met de hulp van Gregg Williams en Williams International.
Op Youtube staat een mooie video van Jay over deze auto: Chrysler Turbine Car
JAY LENO
Komiek en talkshowpresentator
Jay Leno is een van de bekendste entertainers in de Verenigde Staten. Hij is ook een eersteklas auto liefhebber met een enorme collectie auto’s en motoren.
Jay is al jaren een gewaardeerde, vaste columnist in Octane Magazine Nederland.
Kijk voor meer Jay op: www.jaylenosgarage.com