Hij is begonnen met een houten vrachtwagen voor zijn zoon Sam, inmiddels heeft hij een hele modellijn eigenzinnige automodellen. Op bezoek in de stadsgarage van Bau Winkel, een ontwerper die de eenvoud viert.
TEKST: Frank Goedhart // FOTO’S: Koen Kuypers en Bau Winkel
ALS BAU WINKEL de grote houten deuren van zijn stadsgarage opent, komt een heel herkenbare geur je tegemoet – een melange van olie, benzine en oude auto’s. Onze gastheer leidt zijn bezoek langs een dofgrijze Fiat 1400 Abarth, een groengrijze Fiat 1100 met veel Tulpenrallye stickers, een prachtige Lancia Aurelia B20 GT en ook een licht geroeste Citroën DS trapauto.
De muur van zijn oude garage in hartje Den Haag hangt vol met memorabilia, zoals een collage van autofoto’s die hij in de jaren ’50 maakte, tijdens vakanties met zijn ouders in Frankrijk en Italië, als jonge ‘carspotter avant la lettre’. Ze worden gezelschap gehouden door reclameborden van Fiat, Michelin en Eyquem (bougies), en ook oude affiches van historische rally’s en races. Achterin de donkere garage is een atelier ingericht, waar het daglicht zacht gefilterd door de melkglazen dakramen naar binnen valt. Een klein tafeltje met twee stoeltjes en een Nespresso koffiemachine geven aan dat gezelschap altijd welkom is, maar al snel blijkt dat Bau het helemaal niet vervelend vindt om uren achtereen alleen in zijn werkplaats tegenover zijn huis bezig te zijn: “Dit is een heerlijke plek, waar ik elke dag kom. Soms om uren achter elkaar aan het werk te zijn en soms om alleen maar even de geuren op te snuiven, wat dingen recht te leggen of gewoon even te kijken.”
Bau Winkel, geboren in 1948, leidde bijna veertig jaar lang het grafisch ontwerpbureau Studio Bau Winkel. Zijn studio was onder meer verantwoordelijk voor de huisstijlen van het ministerie van VWS en Binnenlandse Zaken en voor het ontwerp van postzegels voor PTT Post. Zijn werk is meermalen genomineerd en bekroond en zijn liefde voor typografie, huisstijlen, logo’s en vormgeving richt zich sinds 2013 op het ontwerpen en maken van houten modellen van auto’s en motoren.
Hij vertelt: “Al heel vroeg in mijn jeugd, in de jaren ’50, ging ik met mijn ouders met de auto naar het buitenland op vakantie. Dat was in die tijd best bijzonder, ook omdat mijn ouders nooit een vastomlijnd plan of reisdoel hadden. Dat resulteerde vaak in een heel ontspannen reis door Frankrijk of Italië, waarbij onverwacht leuke dorpjes werden aangedaan en er nooit haast was om ergens aan te komen. De reis zelf was een doel op zich.”
Bau wijst naar een mooie zwart-witfoto van zijn ouders voor een Fiat 1400 op de Simplon-pas. “Op die reizen raakte ik gefascineerd door de Franse en Italiaanse auto’s. Toen ik op mijn achttiende mijn rijbewijs haalde, kocht ik voor 250 gulden een Deux Chevaux uit 1959 waarmee ik zelf door Frankrijk ben gaan reizen. Bij een lokale boer kocht ik een Traction Avant die in zijn schuur stond weg te kwijnen. Met die auto heb ik tien jaar gereden. Begin jaren ’70 – tijdens mijn opleiding aan de kunstacademie – ben ik samen met een studiegenoot geregeld voor vrienden en kennissen op zoek gegaan naar Traction Avants. Zo leerde ik elke schuur, garage en sloperij in Frankrijk kennen. Alsof ik op autosafari was, ik zag altijd wel ergens een ronding van een dak boven een struik uitsteken en ook dat heeft meerdere keren tot een leuk contact of zelfs tot de aanschaf van een auto geleid. Doordat ik gefocust was op de Traction Avant, realiseerde ik me later dat ik toen bijzondere auto’s zoals Facel Vega’s en Delahaye’s hebben laten staan. Naast auto’s verzamelden we ook oude Franse spooraffiches.” Bau loopt naar een poster die tegen de wand staat. “Kleine stationsgebouwen in Frankrijk die buiten gebruik raakten omdat de SNCF overging op buslijnen, werden verlaten en leeggehaald, maar de affiches aan de wand hingen er vaak nog. Daarvan heb ik er veel kunnen vinden.
Bau Winkel ‘ Ik heb moeite met de volstrekt overbodige veelvormigheid van veel hedendaagse auto’s en hou van simpele en heldere vormen ’
Als ontwerper vind ik deze zeer aantrekkelijk en ben ik me erin gaan verdiepen. In 1938 zijn een aantal streekspoorwegmaatschappijen gefuseerd en ontstond de SNCF. De affiches van de SNCF werden genummerd, het eerste affiche uit 1939 – in mijn bezit – met de afbeelding van de neus van een stoomlocomotief kreeg nummer 1, enzovoort. Bekende Franse kunstenaars maakten de afbeeldingen.”
Winkel is opgegroeid in Scheveningen waar hij jaarlijks bij het Kurhaus de SLS rallykaravaan zag vertrekken. Dat verklaart zijn liefde voor rally’s. Hoewel hij ook gek is op oude landkaarten en op kaartlezen, zit hij tijdens rally’s het liefst zelf aan het stuur, met een bevriende navigator naast zich. Hij heeft 22 Tulpenrallye’s gereden, zowel in de Fiat 1400 als 1100. Die laatste lijkt zijn favoriet. “Die 1100 was in de jaren ’50 de auto die het Italiaanse verkeersbeeld domineerde. Ze reden ermee naar de kerk en ze raceten op het circuit. De mijne is een 1100-103E uit 1957 en het is een feest om in te rijden. De centrale derde koplamp is verwarrend, want dat was tot en met 1956 het kenmerk van de 1100 TV, de Turismo Veloce. In 1957 kreeg de ‘gewone’ 1100 zo’n lamp en moest de TV het doen met twee rechthoekige verstralers naast de grille. Mijn 1100 is sneller dan een originele TV. De auto is ruim dertig jaar in mijn bezit en in de jaren ’90 kon je op de beurs in Padova nog voor weinig de nu zeldzame onderdelen kopen om hem op te voeren. Hij is voorzien van een prachtige dubbele Weber, aangepaste spruitstukken, een snelle nokkenas en van die mooi gevormde zuigers. De motoren in mijn auto’s zijn allemaal door Van Rijn motorenrevisie in Cruquius gereviseerd, echte vakmensen die weten wat ze uit zo’n blok kunnen halen. Op de andere Fiat staat Elaborazione Abarth, dat betekent ‘onder handen genomen door…’. Deze 1400 heb ik gekocht bij Guy Moerenhout in België. De vorige
eigenaar was de Italiaanse voorzitter van de Abarth vereniging van Luxemburg. Die 1400 is een fantastische rallyauto, hij is bloedsnel.”
‘Grijs is een kleur die veel mogelijkheden biedt en afhankelijk van de lichtval verandert.’
We lopen van het donker van de garage naar het licht van het atelier, een overgang van staal en olie naar hout. Onder het daklicht staan op een enorme houten plaat automodellen uitgestald, een kunstig tafereel. Tussen de tafels en de werkbanken met machinegereedschappen zijn veel houten prototypes te zien, voor modelauto’s die Bau in de loop der jaren heeft gecreëerd. “Al sinds mijn jeugd ben ik aan het tekenen en schetsen. Schoolagenda’s en schriften stonden vol met tekeningen en meestal was het onderwerp wel iets met auto’s. Overigens doe ik dat nog steeds. Overal waar ik ben, schets ik boekjes vol, of ik nou in de trein zit of in de wachtkamer van de tandarts. En tegenwoordig ook gewoon op mijn telefoon. In 1989 heb ik op basis van de gestroomlijnde auto’s uit de jaren ’50 voor mijn zoon Sam een grote houten vrachtwagen gemaakt, in schaal 1 op 14.” Bau pakt deze vrachtauto liefdevol op en laat zien dat er goed mee gespeeld is. “Deze vrachtauto was het begin van alles dat je hier ziet staan. Hij evolueerde in volgende vrachtwagens – met dezelfde neus en cabine maar een andere laadbak of opbouw – naar nieuwe carrosserieontwerpen en vormen. Als je de hele collectie bekijkt, zie je dat grijs de basiskleur is en dat ik met een strak palet van vijf kleuren werk. Grijs is een kleur die veel mogelijkheden biedt en afhankelijk van de lichtval verandert.”
Bau maakt een speciale serie auto’s voor de verkoop onder het label ‘SAMS’, naar zijn zoon Sam voor wie hij 35 jaar geleden een grote vrachtwagen maakte. “Speciaal voor SAMS heb ik een lettertype ontworpen dat bestaat uit eenvoudige vormelementen. Op de auto-transporter die ik maakte, moesten natuurlijk personenauto’s komen. Dat was een compleet nieuwe uitdaging omdat ik tot een vormentaal moest komen die in het geheel paste. De motorfietsen die je ziet hebben me veel bloed, zweet en tranen gekost maar uiteindelijk heb ik ze, na het maken van meer dan zeventig schetsen, opgebouwd uit laagjes triplex – de enige manier waarop die vorm te maken is. In het begin met de figuurzaag, later heb ik ze laten lasersnijden. Het een heeft tot het ander geleid, want het restmateriaal van het lasersnijden van de motorfietsen en de
berijders deed me denken aan camouflage. Dus moesten er legerauto’s komen, terwijl ik dat eerst niet van plan was. Daarom heb ik een legerkleur toegevoegd aan het kleurenpalet en als subtiel detail zijn alleen de legervoertuigen uitgevoerd met zwarte banden.”
Hoe ziet zijn werkwijze eruit? “Aan de hand van een idee begin ik met schetsen, net zo lang totdat ik tevreden ben. Dan maak ik er een technische tekening van met een voor-, zij- en bovenaanzicht, om vervolgens ambachtelijk met hout aan de slag te gaan. De vooroorlogse ADO auto’s van Ko Verzuu en mijn oude Dinky Toys hebben mij geïnspireerd. De vormgeving van mijn auto’s wordt vaak vergeleken met ‘de klare lijn’, de tekenstijl van Hergé en Joost Swarte. Ik heb moeite met de volstrekt overbodige veelvormigheid van veel hedendaagse auto’s en hou van simpele heldere vormen waarbij ritme, onregelmatige
regelmaat, doorsnijdingen van vlakken en een strak kleurenpalet belangrijke elementen zijn. En soms moet het een beetje schuren…”
“Ik heb nooit zo’n behoefte gehad om mijn werk te tonen, laat staan te verkopen. Als mensen me vragen of ze zo’n grote houten vrachtwagen kunnen kopen, is het antwoord altijd ‘nee’. Maar op uitnodiging van Annemarie Schrofer van Mobi-Movi heb ik de SAMS auto’s ontworpen – deze zijn wel te koop! Ze worden 3D-geprint van bioplastic, gemaakt uit suikerriet en olifantengras. Gezien deze materiaalkeuze was een ander kleurenpalet noodzakelijk.”
De schaal van de SAMS modellen is 1 op 28 en de serie omvat zeven modellen, Sedan, Station Wagon, Coupé, Hardtop, Pick-up Hood, Pick-up en Caravan. De spatborden en de voorbumper van de auto’s zijn door magneetjes met de carrosserie verbonden en kunnen eenvoudig uitgewisseld worden met die van de andere modellen.
Er zijn de nodige prototypes aan voorafgegaan. “Het was een uitdaging om te bedenken hoe het een en ander technisch te realiseren, vooral het inpersen van de magneetjes. De eerste oplage van de productieserie bestaat uit 400 exemplaren,
die heb ik in de afgelopen vier maanden zelf geassembleerd. Aan de verpakking en het bijbehorende drukwerk heb ik vanzelfsprekend met veel plezier gewerkt. Wie weet staat er ooit tussen mijn Italiaanse klassiekers een echte SAMS Coupé, starten en rijden…”.
Dat Bau in zijn garage de rust en inspiratie vindt om lekker bezig te zijn, is aan alles duidelijk. Hij sluit af met de woorden van een bevriende Vlaamse ontwerper toen deze voor het eerst zijn auto’s zag: “Ze laten de ernst van de eigen kinderwereld in zijn volle glorie zien”.
De SAMS zijn te koop via www.mobi-movi.com